برجستگی‌های نقش قافیه در شعر فارسی، از آغاز تا سده‌ی هشتم
نویسندگان
چکیده مقاله:
قافیه همواره، از ارکان اصلی و کلیدی شعر فارسی بوده است؛ ازهمین‌رو، شاعران زمانی را صرف قافیه‌پردازی کرده و به آن اهمیت زیادی داده‌اند. از سده‌های ابتدایی شعر فارسی تا به امروز، تغییرات زیادی در قافیه‌ها رخ داده است. گونه‌ای از قافیه‌ها را در شعر برخی از شاعران می‌بینیم که تا زمان خاصی وجود داشته و بعد از آن به کار نرفته‌اند؛ قافیه‌های «اماله» و قافیه‌های «دال – ذال» ازجمله این قافیه‌ها است. اماله‌کردن واژه‌های قافیه، مختص واژه‌های عربی نبوده و در واژه‌های فارسی نیز بهکار رفته است؛ امّا اغلب این قافیه‌ها عربی هستند که با یاهای مجهول هم‌قافیه شده‌اند. قافیه‌های اماله در دوره‌های نخستین شعر فارسی اندک‌اند؛ امّا در دوره‌های بعد بیشتر می‌شوند. این نوع قافیه‌ها و قافیه‌های «دال – ذال» تقریباً تا قرن هشتم به کار رفته‌اند. در قافیه‌های دال – ذال، «ذال معجمه» و «ذال عربی» با هم قافیه شده‌اند.در دوره‌های بعد که در تلفّظ این واژه‌های فارسی تحولاتی صورت گرفته و همة ذال‌های معجمه به دال مهمله تغییر یافته‌اند، تلفّظ ذال عربی بر جای مانده است و ما از طریق این نوع قوافی، می‌توانیم به تلفّظ ذال معجمه پی ببریم که شبیه به ذال عربی است یا همان تلفّظ را دارد. مورد دیگر، بررسی دخل و تصرفاتی است که شاعران در واژة قافیه صورت داده‌اند. شاعرانی مانند سنایی، مولوی و سعدی از این لحاظ، نوع‌آوری بیشتری داشته‌اند و مولوی از همه شاخص‌تر است. این مقاله به بررسی موارد مذکور در شعر شاعران فارسی از قرن چهارم تا قرن هشتم می‌پردازد که دورة رشد و تکوین شعر فارسی است.
منابع مشابه
بازتاب معراج پیامبر(ص) در شعر فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم
سخن گفتن در مورد عروج آسمانی آخرین سفیر الهی، اگرچه محال نیست، امّا بس مشکل می‌نماید، سفری که در جهانی فراتر از زمان و مکان اتفاق افتاده است. معراج داستان سفر انسان به عالم ملکوت است. انسانی که شاه بیت غزل آفرینش است و آفریدگار هستی پس از خلقتش خود را با صفت احسن‌الخالقین ستود. موجودی شگفت‌انگیز و دو بُعدی، از سویی آسمانی و از دیگر سو زمینی و پیوسته درصدد بازگشت به خاستگاه اصلی خویش، زیرا مرغ باغ...
متن کاملشکوائیه در شعر فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم
کلید واژه آسمان- اجتماعی- اعتراض- اندوه- بخت- بی اعتنایی- بی وفایی- پیری- جامعه- جدایی- جفا- جور- جهان- چرخ- حاسدان- حاکمان- حبسیّه- حوادث- دشمنان- دوری- دوستان- روزگار- زمانه- زندان- زندانی- سپهر- ستم- سیاسی- شخصی- شکایت- شکوائیه- شکوه- طالع- ظالمان- ظلم- عاشق- عرفانی- غم- فراق- فریاد- فغان- فلسفی- فلک- گردون- گله- مرثیه- مرگ- معشوق- ممدوح- نارضایتی- ناسازگاری- ناله- هجران- یار چکیده گستر...
15 صفحه اولبازتاب معراج پیامبر(ص) در شعر فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم
سخن گفتن در مورد عروج آسمانی آخرین سفیر الهی، اگرچه محال نیست، امّا بس مشکل می نماید، سفری که در جهانی فراتر از زمان و مکان اتفاق افتاده است. معراج داستان سفر انسان به عالم ملکوت است. انسانی که شاه بیت غزل آفرینش است و آفریدگار هستی پس از خلقتش خود را با صفت احسن الخالقین ستود. موجودی شگفت انگیز و دو بُعدی، از سویی آسمانی و از دیگر سو زمینی و پیوسته درصدد بازگشت به خاستگاه اصلی خویش، زیرا مرغ باغ...
متن کاملسبک شناسی قافیه در شعر فارسی
در این مقاله ، ضمن ارائه تعریف های ادیبان گذشته و حال، از قافیه و بررسی جایگاه ادبی، هنری و موسیقایی آن در شعر فارسی، بر این نکته تاکید کرده‌‌ایم که قافیه بخشی از واژگان در دسترس هر شاعر است و واژه‌ای است که از زبان معیار برخاسته است و نقش و ارزشی سبکی دارد و همین که شاعر از میان دهها کلمه هم وزن و هم آهنگ، برخی از آنها را به عنوان قافیه انتخاب می‌کند و در شعرش می آورد، ناخود آگاه تشخص سبکی خود...
متن کاملناکامیهای شاعران درباریاز آغاز شعر فارسی تا حمله مغول
باتشکیلحکومتهایایرانیدرقرنهایسوّموچهارموحمایتهایامرایاینحکومتهاازشعرفارسی،هرروزتعدادبیشتریبهشعروشاعریرویآوردند. اینرونددردورانحکومتهایغیرایرانیایکهپسازسامانیانبرایرانفرمانرواییکردند،حتّـیگاهباشدّتبیشترینیزادامهیافت. داستانپاداشهاوامتیازاتمختلفیکهشاعراندردربارهامییافتند،درمنابعتذکرهایوتاریخیذکرشدهاست. درعینحال،پیوستنبهدرباروتقرّببهپادشاهان،رنجهاوناکامیهایینیزبرایشاعرانبههمراهداشتهاست. درباربرایش...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 9 شماره 18
صفحات 287- 318
تاریخ انتشار 2019-02-20
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023